خداوند و صفات او مهم‌ترین مسأله‌ای است که فکر بشر را به خود مشغول نموده است؛ گواه بر این مدعا آثار فیلسوفان و متکلمان در طول تاریخ اندیشه بشر است. ابن‌سینا از مشاهیر حکمت مشا با نگاهی واقع‌گرا و برآمده از متن هستی کوشیده است تصویری دقیق‌تر از ذات و صفات خداوند ارائه نماید و بر شناخت هرچه بیشتر خالق هستی و زیبایی و اطلاق آن صحه گذارد. بررسی تقسیم صفات، عینیت صفات با ذات و تکثر و ترادف صفات در جای جای آثار گستردۀ ابن‌سینا روشن می‌سازد که ابن‌سینا هم تکثر و هم ترادف صفات را مطرح نموده است و طرح تکثر صفات بیان‌گر نظر دقیق او و ارائۀ ترادف صفات نمایان‌گر دیدگاه دقیق‌تر وی است و هر دو تبیین ابن‌سینا از این ادعای ملاصدرا که ترادف صفات موجب تعطیل می‌گردد مبری است؛ چرا‌که دقت ابن‌سینا در طرح ترادف صفات سبب شده است خداوند نه تنها از تکثر در خارج منزه گردد، بلکه از تکثر برآمده از حیثیات ذهنی نیز پیراسته گردد در حالی‌که دیدگاه عینیت مصداقی و اختلاف مفهومی ذات و صفات خداوند از این ویژگی برخوردار نیست.
The Ontological Survey on Divine Attributes from Avicenna΄s Point of View
نویسندگان [English]
Mohammad Zabihi1؛ Aezam Irajinia2
1Qom university
2Ferdowsi university
چکیده [English]
God and His attributes are the most important issues that have preoccupied human thought; philosophical and theological texts have demonstrated them during throughout the history of human thought. Avicenna is one of the celebrities of Peripatetic philosophers that his viewpoint is realistic and derived from very existence per se and he presents the most precise outlook on God’s essence and His attributes and he endorses further understanding of creator of world and His aesthetics and absoluteness. To accomplish this important achievement is necessary to investigate thedivision of Divine attributes, the identity of the attributes with the Essence, their multiplicity and synonymity. The result of these studies reveals that Avicenna has presented the both: multiplicity and synonymity of attributes.And plurality of Divine attributes designs his presice theory and synonymity of attributes intend to represent his most precise point of view. Both of his explanation of divine attributes, make him free from this Mulla Sadra΄s claim that the synonymity of attributes leads to the absolute negative theology; because Avicenna΄s synonymity of attributes leads to God΄s essence not only to be free from multiplicity of aspects objectively but also will be free from the multiplicity intentionally. Meanwhile, Mulla Sadra's view on the attributes of God does not have this feature.
کلیدواژه‌ها [English]
Divine Attributes, Synonymity of Attributes, Ontological Attributes, Avicenna
مراجع
الاشعری، علی بن اسماعیل، (1369)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج 1، تحقیق محمد محیىالدین عبدالحمید، القاهرۀ، مکتبة النهضة المصریۀ.
ابن سینا، (1375)، الاشارات و التنبیهات، ج 3، الشرح للمحقق نصیرالدین طوسى، شرح الشرح قطب الدین الرازى، قم، النشر البلاغة.
ابن سینا، (1421)، التعلیقات، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، الطبعة الرابعة.
ابن سینا، (1380) الشفاء،الالهیات، راجعه و قدم له الدکتورابراهیم مدکور، تحقیق الأب قنواتى. سعیدزاید، القاهرة، الهیئة العامة لشؤن المطابع الامیریۀ، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشى النجفى، 1404ق.
ابن سینا، (1413)، المباحثات، تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر، قم، بیدار.
ابن سینا، (1363)، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانى، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامى دانشگاه مکگیل با همکارى دانشگاه تهران.
ابن سینا، (64)، النجاۀ، چاپ دوم، تهران، مرتضوى.
ابن سینا، (بیتا)، رسائل، ج 1، قم، بیدار.
البغدادی الاسفرائینی التمیمی، عبدالقاهر، بیتا،الفرق بین الفرق، تعلیق محمد محیی الدین عبد الحمید، بیروت، دار المعرفة.
تفتازانی، سعد الدین، (بیتا)، المقاصد، ج 2، حاشیة حسام زاده، اختصره الحاشیة محمد بن محمد الایجی، بیجا، بینا.
تفتازانی، سعد الدین، (1305)، شرح المقاصد، ج 1، اسلامبول، بینا.
ذبیحی، محمد، (1386)، فلسفۀ مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن‌سینا، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
رضى، سید شریف، (بىتا)، نهجالبلاغه، به قلم فیض الاسلام، تهران، بىنا.
سبزواری، هادی، (1380)، شرح المنظومه، ج 2، علق علیه حسن حسن‌زادۀ آملی، تحقیق مسعود طالبی، چاپ دوم، تهران، نشر ناب.
سبحانی، جعفر، (1400)، الملل و النحل(المحاضرات)،ج 2، قم، مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
الشهرستانى، محمد بن عبدالکریم بن ابىبکر احمد، (1395)، الملل والنحل، ج 1، تحقیق محمدسید گیلانى، بیروت، دارالمعرفة.
ابتدای صفحه